No to ja coś powiem na temat fortyfikacji w mojej okolicy.
Tak się składa, że mieszkam w Józefowie, tzn. 20-tys. mieście na południe od Warszawy w terenie niezbyt starych lasówy sosnowych i piaskowych wydm. W mieście można natknąć się na kilka budowli przypominających bunkry, są to betonowe konstrukcje o wymiarach w przybliżeniu 3x3 metry i wysokości 1,5 metra bez okien, ani wejścia umieszczonego nad ziemią. Jedyne co wyróżnia się z tych monolitów to otwory wentylacyjne na dachu. Bunkry są w całości wykonane ze zbrojonego betonu, co można zaobserwować w miejscach erozji powierzchni.
Poza miastem, w lesie interesujący wydaje się system okopów, ciągnący się nieregularną linią przez całe kilometry. Definitywnie nie jest to formacja naturalna, bowiem liczne ostre zakręty wskazują na robotę człowieka. Głębokość nie przekracza 1,20 cm, przez lata wszystko pokryła warstwa ziemi i ściółki leśnej. Jednak na szczególną uwagę zasługują pozostałości po większych budowlach obronych, znajdujące się na przedłużeniu linii okopów.
W przeciwieństwie do bunkrów w mieście, te większe są całkowicie zniszczone za pomocą materiałów wybuchowych. Wskazuje na to odległość położenia wielkich płyt zbrojonego betonu wokół fundamentów kompleksu. Tylko siła wybuchu zdołała by przesunąć te ważące kilkaset ton elementy. Bunkry te miały inną konstrukcję - przypuszczalnie niewielkie podziemia, otwory strzelnicze i znacznie grubsze ściany niż wspominane wcześniej. Wykorzystują też naturalne zalety terenu - są położone na zboczu wzniesienia wydmy.
A teraz fakty, czyli co dowiedziałem się próbując zdobyć konkretne dowody:
Wizja lokalna (
) nie przyniosła zbyt wiele informacji, ludzie nie mają pojęcia co to było, czemu służyło i kiedy, podają tylko swoje błędne przypuszczenia.
Źródła - w necie odszukałem wpis wyjaśniający przeznaczenie owych bunkrów. Była to tak zwana linia Brückenkopf Warschau, zbudowana przez Niemców w roku 1915, a więc podczas I Wojny Światowej. Miała służyć do obrony Warszawy, jednak nie jako samodzielna linia umocnień, ale jako wsparcie dla armii, która miała ją wykorzystać. Mniejsze bunkry, to schrony obserwacyjne, większe to stanowiska karabinów maszynowych i moździerzy. Wklejam poniżej tekst, jeśli kto ciekaw. Niestety nie jestem teraz w stanie podać linka do tego źródła, ani w żaden sposób potwierdzić jego autentyczności. Ale to dopiero początek badań.
sierpniu 1915 r. Niemcy zajmują opuszczoną przez Rosjan Warszawę. W tym samym
roku niemiecki sztab podejmuje decyzje o budowie umocnień polowych na prawym
brzegu Wisły mających za zadanie utrzymanie przepraw przez Wisłę i Narew w
przypadku rosyjskiego kontrnatarcia na Warszawę.
Przebieg fortyfikacji typu półstałego ustalono na linię Ostrów, Beniaminów,
Struga, Zielonka, Rembertów, Stara Miłosna, Majdan, Michalin i Józefów.
Wykorzystano naturalne elementy obronne takie jak wał wydmowy ciągnący się na
wschód od Warszawy oraz przejęte po armii carskiej fortyfikacje Warszawskiego
Rejonu Fortecznego leżącego w widłach Wisły i Narwi (twierdza Modlin, Warszawa
i Zegrze) oraz niedokończone fortyfikacje biegnące wzdłuż drogi fortecznej
Wawer-Nieporęt, wybudowano kilkadziesiąt stanowisk artyleryjskich., wykopano
kilometry okopów (do dziś widoczne są w lasach bardzo nikłe pozostałości po
nich) wzdłuż, których ciągnęły się zasieki przeciwpiechotne z drutu kolczastego
o szerokości 3m, rozciągnięte na trzech rzędach palików drewnianych lub
metalowych.
Wybudowano ponad sto żelbetonowych schronów ,z których większość stanowiły
niewielkie schrony obserwacyjno-bojowe i pogotowia, a co 500-800m znajdował się
schron na ckm. składający się z wydłużonego pomieszczenia 4 x 2m z małą
strzelnicą z przodu. Grubość ścian wszystkich rodzajów schronów wynosiła około
50cm. Linię tę nazwano Brückenkopf Warschau ( Przedmoscie Warszawskie). Wiosną
1916r. zmodyfikowano prawe skrzydło wysuwając je do przodu wzdłuż rzek Świder i
Mienii, przez Wiązownę do Majdanu. Linia przebiegała teraz od Wisły (na
wysokości stacji Józefów) na wschód przez teren obecnego Józefowa i dochodziła
w rejonie mostu kolejowego(dawna kolej Nadwiślańska) do rzeki Świder, następnie
wzdłuż rzek Świder i Mienia(dopływ Świdra) do wsi Emów, Z Emowa dochodziła do
Wiązowny skąd skręcała na północ i grzbietami wydm dochodziła przez Majdan do
Starej Miłosnej, przecinała szosę Warszawa- Terespol i wzgórzami przez Zieloną
dochodziła do wschodniego skraju obecnego Rembertowa, Dalej biegła wzdłuż linii
kolejowej będącej łącznikiem pomiędzy Koleją Terespolską oraz dawną Koleją
Petersburską ( czyli przez teren obecnego poligonu rembertowskiego) do
nieistniejącego folwarku Pustelnik( dziś północna część Zielonki), następnie
grzbietami wydm przez Maciołki, Wólkę Radzymińską leśniczówkę Dąbkowizna do
Fortu Beniaminów i dalej na północ skrajem lasu do rzeki Rządza i jej lewym
brzegiem do Narwi.
Linia miała długość 55km.,dobrze rozwiniętą sieć drogową i kolejową, co dawało
możliwość szybkiego manewrowania odwodami. Mogły na niej walczyć wedug
niemieckich zalozeń 4 dywizje piechoty wzmocnione 80 bateriami artylerii. Do
początku 1918r. umocnienia były pilnowane, ale nie dbano o nie ponieważ nie
miały już żadnego znaczenia strategicznego. W związku z tym dowództwo
niemieckie wydało rozkaz o ich likwidacji. W tym samym roku Polska po 123
latach zaborów odzyskała niepodległość. W styczniu 1919r. polskie władze
wojskowe wstrzymały rozbiórkę umocnień oraz przydzieliły wojskową ochronę,
która okazała się nie wystarczająca do zabezpieczenia obiektów.
Miejscowa ludność rozgrabiła wszystkie mogące się do czegokolwiek przydać
materiały. W związku z czym późnym latem 1919r. wydano zgodę na rozbiórkę
umocnień, które wstrzymano pod koniec czerwca 1920r.
